Wetenschap bestaat bij de gratie van kritiek, het nodigt daartoe uit. Religie, daarentegen, ontrekt zich aan kritiek of gaat zelfs over tot vervolging van critici. Afgaan op openbaringen strookt daarom niet met de waarheidsvinding die wetenschap voorstaat, stelt Ralph van Graafeiland.
Professor Dekker en geestverwant Peels (Opinie & Debat, 13 december) vinden het niet misleidend en gevaarlijk als premier Balkenende denkt dat geloof en wetenschap relatief dicht bij elkaar staan. Wetenschap en religie zoeken immers naar waarheid. Professor Philipse (Opinie & Debat, 13 december) merkt op dat de wetenschappelijke methode betrouwbaar is, in tegenstelling tot religieuze openbaringen.
Dekker en Peels denken het heldere betoog van Philipse te weerleggen met redeneringen die we in geen enkel ander discours zouden accepteren. Om bij het begin te beginnen: wetenschap en religie zoeken beide naar waarheid, stellen Dekker en Peels. Maar we kennen vooral waarheidszoekers die uit naam van religie zijn verguisd. Religie blijkt vaak een obstakel voor waarheidsvinding!
Daarbij komt dat als een religieuze openbaring eens zou blijken te kloppen, we ons moeten afvragen of dat echt door de gehanteerde methode komt of dat het slechts een toevalstreffer is.
Stel dat Darwin een stem in zijn hoofd had gehoord of een andere openbaring had gehad die hem vertelde over de evolutietheorie, is dat dan een methode voor waarheidsvinding? Nee, het biologische onderzoek dat Darwin deed is de methode voor waarheidsvinding. In het wetenschappelijk onderzoek toetst men zijn of haar inspiratie namelijk aan de werkelijkheid en vergelijkt haar met andere inzichten.
Gezien de ongekende hoeveelheid tegenstrijdige en onjuiste openbaringen, die volkomen subjectief zijn, is het zeer lastig of zelfs onmogelijk om uit te maken welke openbaringen we credibiliteit moeten geven. In die zin is het weinig verrassend dat Dekker van zijn creationistische geloof is afgevallen. Of hebben Dekker en Peels misschien een methode om van tevoren te bepalen welk soort openbaringen betrouwbaar zijn en welke niet? Het lijkt onwaarschijnlijk en als zij die bezitten wordt het dringend tijd dat ze hem uiteenvouwen. Zonder een dergelijke methode kunnen zogenaamde openbaringen bij waarheidsvinding hooguit dienst doen als inspiratiebron.
De auteurs stellen tevens dat eerlijke godsdienst openstaat voor weerlegging. Dat dit een tot uitzonderlijk kleine kring beperkte interpretatie van religie is, bevestigen ze door zelf niet eens te voldoen aan wat zij betogen. Ze stellen immers ook niet te weten hoe wetenschap de ‘centrale christelijke geloofswaarden’ zou kunnen weerleggen en dat wetenschap niet kan ‘aantonen dat de bijbelschrijvers niet werkelijk door God geïnspireerd werden’.
In het eerste geval, buiten het feit dat wetenschap normatief is, kan men zich afvragen wat die christelijke geloofswaarden precies inhouden en of daar ooit een redelijke consensus over is geweest. In het tweede geval lijkt het me niet verstandig alles te geloven waarvan we niet kunnen bewijzen dat het niet waar is. De vermeende heks die in de Middeleeuwen op de brandstapel werd gegooid kon immers ook niet aantonen dat demonen geen bezit van haar hadden genomen. Het is de klassieke drogredenering waarbij de bewijslast wordt omgedraaid.
Het is goed gebruik om stevige bewijzen te vragen voor uitzonderlijke claims. Zouden we dat niet doen, dan zouden de politieke gevolgen niet te overzien zijn. Ziet u het al gebeuren dat premier Balkenende of iemand anders alle Nederlanders verplicht vijf keer per dag te bidden omdat God of Allah hem heeft geopenbaard dat dit de enige manier is om het klimaatprobleem op te lossen? U kunt niet bewijzen dat diegene die openbaring niet heeft ontvangen.
De auteurs proberen en passent ook nog de wandaden uit naam van het communisme in de schoenen van de wetenschap te schuiven. Dat het communisme niet een transcendente God kende moge duidelijk zijn al was het alleen maar vanwege Marx’ adagium dat religie opium voor het volk is. Maar neem de leider van Noord-Korea Kim Jong-il. Volgens het communistische regime is niet hij, maar zijn overleden vader de werkelijke leider van Noord-Korea. Kim Jong-il is namelijk de reïncarnatie van zijn vader. Verder hoeft hij nooit naar het toilet, zo wordt op Noord-Koreaanse scholen onderwezen. Of neem zijn bijnamen, zoals De Grootste Man Die Ooit Heeft Geleefd en Hij Die Verscheen Uit het Licht van Zon en Maan of een van zijn maar liefst 1200 andere namen.
Communistische leiders zijn God op aarde. Dat is allemaal niet bepaald seculier en wetenschappelijk. Daarbij komt dat wetenschap bestaat bij de gratie van kritiek, het nodigt daartoe uit. Communisme en religie daarentegen hebben gemeen dat zij zich aan kritiek onttrekken of critici zelfs vervolgen dan wel uitroeien.
Wetenschap en religie zoeken dus allebei naar waarheid. Maar waar wetenschap uitnodigt tot twijfel en tegenwerpingen, verklaart religie wat twijfelachtig of ontoetsbaar is tot onomstreden waarheid en sluit zo elk debat uit. Een voornaam gevolg is dat wetenschap op een systematische manier zo nu en dan daadwerkelijk op waarheid stuit of, liever gezegd, kan aangeven wat niet waar is. Dekker en Peels daarentegen wekken slechts de indruk allerlei tegenstrijdige openbaringen te ontvangen en daardoor het spoor bijster te zijn.
(bron: Ralph van Graafeiland in NRC Handelsblad)
Laatste reacties